Elsebeth Egholm - interview

Elsebeth Egholm kijkt verrast op wanneer ik haar feliciteer met de Deense nationale feestdag. De dag van de grondwet luidt voor ons het begin in van de zomer, vertelt Egholm. Hoe het weer is in haar thuisbasis Århus weet ik niet, maar in Antwerpen schijnt de zon aangenaam. We zoeken het terras van haar hotel op voor een gesprek over Dicte Svendsen, moslimterrorisme en de rol van de media.

Momentopnames

'Ik geloof dat ik altijd geweten heb dat ik schrijfster zou worden. Al van jongsaf hield ik van boeken en van verhalen vertellen.' Toch komt haar eerste boek er niet vanzelf. Egholm, geboren in 1960, gaat piano studeren aan het conservatorium, en later journalistiek, beide in Århus, de tweede stad van Denemarken. Ook nu woont ze nog in de buurt, al brengt ze ook een deel van haar tijd door op Gozo, een van de Maltese eilanden. Als journaliste schrijft Egholm eerst voor een dagblad, en later voor enkele vrouwenbladen. 'Op een dag vroeg een uitgever me of ik een boek wilde schrijven. Dat leek me wel wat, en ik vroeg hem waarover. Het was toen halverwege de jaren negentig, en blijkbaar had nog niemand over de jaren tachtig geschreven. Dat vond ik een goed idee: ik was toen een twintiger, ik studeerde, ging uit met vrienden. Een heel leuke tijd.' The free women's club, een roman over vier vrouwen, verscheen in 1999. 'Geen misdaadroman, al kwam er wel een zelfmoord in voor.' In 2000 en 2001 volgen nog twee romans, Scirocco en Opium. De sfeer wordt al iets donkerder, de plot belangrijker.

In 2002 lanceert Egholm haar eigen hoofdpersonage, de journaliste Dicte Svendsen. 'Ik gaf haar mijn eigen omgeving mee. Verder lijkt Dicte niet erg op mezelf, maar ze woont in míjn huis met míjn hond. En ze heeft natuurlijk dezelfde journalistieke achtergrond.' Dat laatste verklaart ook het belang dat Egholm hecht aan een actuele invalshoek. 'Ik hou ervan in mijn boeken aandacht te besteden aan wat er zoal gebeurt in de wereld. Mijn boeken vormen een soort momentopnames van de maatschappij. Wat houdt ons bezig? Waar discussiëren we over? Met welke vrees leven we?' Het blijft niet bij een achtergrondverhaal. 'Ik wil dat mijn personages en het verhaal op een of andere manier gelinkt zijn. Het hoofdpersonage moet persoonlijk verwikkeld raken in de plot.'

Moslimterrorisme in Denemarken?

Naaste familie is daar een mooi voorbeeld van. Dicte Svendsen is de enige journaliste die een filmpje krijgt toegestuurd waarin een man wordt onthoofd. De daders, gehuld in oosters aandoende kledij, eisen dat de doodstraf terug wordt ingevoerd in Denemarken. 'Ik kreeg het idee voor het boek toen ik op Gozo was, en ik hoorde over de onthoofding van westerse gijzelaars in Irak. Ik dacht bij mezelf: wat als een Deense journalist het filmpje met de onthoofding in handen zou krijgen. Wat zou hij ermee doen? Naar de politie stappen? Zelfcensuur? In het echte leven zou de pers misschien niet zo hevig reageren, maar in het boek kopt een krant: Moslimterrorisme in Denemarken.' Dicte schrijft zelf een artikel in die zin, ook al is ze helemaal niet zeker of er wel sprake is van terrorisme. Kan het hier niet om een gewone moord gaan? 'Ik zou het waarschijnlijk zelf niet kunnen, een artikel schrijven waar ik zelf niet helemaal achter sta. Ik schreef vroeger over andere zaken, dus ik weet het niet. Maar Dicte is journaliste, en je kan niet ontkennen dat er een mooi verhaal in zit. En als je het zelf niet schrijft, doet iemand anders het wel.'

Denemarken haalt hier niet zo vaak het nieuws, maar met de Mohammed-cartoons in Jyllands Posten, begin 2006, was het wel raak. 'Mijn boek was al half af toen de hetze losbarstte. De Deense moslims reageerden eerder gematigd. Er kwamen natuurlijk reacties, maar dat moet kunnen in een democratie. Het liep pas uit de hand toen iemand de cartoons meenam naar Caïro en naar de mollahs in het Midden-Oosten. Ik beschouw de tekeningen zelf ook wel als een provocatie, maar het is meer dan dat. De reacties tonen aan dat sommige groepen in onze samenleving religie hoger plaatsen dan de basisregels van de democratie, zoals vrijheid van meningsuiting en van pers. Dat is een gevaarlijke evolutie, maar het is wel goed dat we nu weten hoe verdeeld we zijn. We kunnen niet toelaten dat in Caïro bepaald wordt wat onze kranten publiceren. Door al die heisa kwam ik ook zelf in de problemen. Ik wilde geen politiek boek schrijven, ik wilde alleen maar een momentopname maken, zoals in al mijn boeken. Dus moest ik een evenwicht zien te vinden en me concentreren op het oplossen van de moordzaak. Want het blijft natuurlijk een misdaadboek.'

Een harde aanpak

Toch komt onvermijdelijk de politiek om de hoek kijken. 'Denemarken heeft de laatste jaren een aantal wetten strenger gemaakt. Zo moet je nu minstens vierentwintig zijn voor je je partner naar Denemarken mag laten komen. De wet botst natuurlijk op tegenstand. Ik ben geen jurist, en het is een erg complexe materie. Maar als deze wet gearrangeerde huwelijken helpt voorkomen, dan is dat alvast een goede zaak. Anderen zeggen dat de wet vooral zoveel mogelijk mensen moet tegenhouden aan de grens. Ik weet niet goed hoe ik me daarbij moet voelen.' De Deense regering staat dus duidelijk voor een kordate aanpak. Of ze ook nog harder moet optreden tegen criminelen? 'De wetten en straffen zijn de laatste jaren strenger geworden, dat is juist. Maar ik denk dat we nu een grens bereikt hebben. Als je zelf verkracht werd, of je dochter, ga je natuurlijk strengere straffen eisen, maar de vraag is hoe ver je daarin kan gaan. Dat is ook wat dit boek probeert duidelijk te maken: wanneer de misdaad dichtbij jezelf komt, is de straf nooit streng genoeg. Maar we kunnen geen wetten maken op basis van emoties. We moeten een zekere afstand bewaren.'

Donornieren

En wat brengt de toekomst? 'Dicte gaat ermee door, uiteraard. Ik begin nu aan het volgende boek, het vijfde. Dat zal waarschijnlijk over medische vraagstukken gaan, over het gebruik van menselijk weefsel. In Nederland is er toch onlangs een donorshow geweest om het probleem aan te kaarten?' Opnieuw een zeer actueel onderwerp, dus.

Lees ook de recensie: Naaste familie van Elsebeth Egholm
Foto van de auteur: Gyldendal - Kamila Brynum. Geplaatst met toestemming van Prometheus.

Naaste familie van Elsebeth Egholm - oorspronkelijke titel Nærmeste pårørende - is een uitgave van Prometheus (2007). De vertaling is van de hand van Jan Baptist en telt 367 pagina's. ISBN 9789044609981.