Edney Silvestre - Als ik mijn ogen sluit

Wat als in Brazilië, zo dacht hij, in dit nieuwe Brazilië, waarin industrieën, wegen en banen uit de grond schieten, wat als in dit nieuwe Brazilië, ook al is dat een democratie, zoals de leraren zeggen, waar wij, het volk, vrije verkiezingen hebben en beslissen wie ons moet regeren, wat als er in dit Brazilië machten bestaan, krachten waarvan hij niet wist wie of wat het waren, en al evenmin kon aanwijzen waar ze zaten, wat als die bestonden, die krachten, die machten, die over zijn lot konden beslissen zonder dat hij daar iets tegen kon doen?

***

Toen ik klein was, eind jaren '80, keek heel ons gezin elke zondag in de vooravond naar een feuilleton op BRT1. Het droeg de exotische naam Sinhá Moça en speelde zich af rond 1886 op een Braziliaanse plantage. Ik herinner me vooral de zweepslagen op de rug van een slaaf (en een zekere Justo met uitpuilende ogen en getuite lippen, die we jaren later nog imiteerden). Honderdvijfentwintig jaar later is Brazilië een economische grootmacht in volle ontwikkeling. Als ik mijn ogen sluit valt daar chronologisch ergens tussenin. In 1961 herstelt de democratie zich langzaam van de militaire dictatuur - maar niet voor lang, zoals later zal blijken - en ook de geest van de almachtige koffiebaronnen spookt nog rond. Het kan geen kwaad eerst het nawoord te lezen: het zal veel verduidelijken over de geschiedenis van het land, kennis die tijdens het lezen nog van pas zal komen.

In een klein stadje, gerund door een burgemeester uit een roemrijk geslacht, wordt de jonge vrouw van de tandarts vermoord aangetroffen. De twee twaalfjarige jongens die haar lijk ontdekken zijn gefascineerd door het voorval en geloven niet dat haar al wat oudere man de vrouw heeft vermoord. Ze besluiten zelf de ware toedracht te onthullen, en krijgen hulp van een oude man, die toch maar zijn tijd zit te verdoen met schaken in het bejaardentehuis. Maar het blijkt niet zo eenvoudig als gedacht: er zijn machten in het spel die het zaakje liever toegedekt houden.

Als ik mijn ogen sluit lijkt een klassieke detectiveroman, zij het met bijzondere speurders, maar krijgt gaandeweg een indringende toets wanneer blijkt hoe moeilijk de Braziliaanse maatschappij de oude gewoontes kan loslaten. Een schokkend verhaal, maar voor de Brazilië-onkundige misschien niet helemaal te doorgronden.

Als ik mijn ogen sluit van Edney Silvestre - oorspronkelijke titel Se eu fechar os olhos agora - verscheen bij De Arbeiderspers in januari 2012, vertaald uit het Portugees door Harrie Lemmens.
256 blz, isbn 9789029583435